Column rechtswinkel Oss, "Het raadgevend referendum"

De politiek is voor menig Nederlander een ver-van-mijn-bed-show. Zoveel belangen, debatten en meningen, het lijkt soms alsof het niet meer over úw leefomgeving gaat. Soms zijn er echter wetten waarover Nederland graag haar mening geeft. Het raadgevend referendum dat sinds juli 2015 bestaat biedt hier uitkomst. Wat houdt dit referendum in? Is het wenselijk of moet het nieuwe kabinet het afschaffen?

Een volksstemming
Een raadgevend referendum vindt plaats wanneer ten minste 300.000 burgers met kiesrecht hiertoe verzoeken. Kiezers mogen over een specifiek onderwerp stemmen om de wetgever hun mening duidelijk te maken. Maar het is slechts raad: de wetgever is niet verplicht om de wet in te trekken. Daarnaast is het referendum pas geldig wanneer ten minste 30 procent van de burgers met kiesrecht stemt.

Wat vindt u?
Kunt u één politieke partij noemen waarmee u het op alle fronten eens bent? Waarschijnlijk niet. Het referendum lijkt een welkome aanvulling op het stelsel van volksvertegenwoordiging. Maar wat als de kiezer het niet eens is met haar vertegenwoordigers? Ondermijnt het referendum dan de vertegenwoordigers en hun draagvlak, of is het juist hier een nuttig instrument? Hebben kiezers te weinig specifieke kennis om een oordeel te kunnen vormen over een wetsvoorstel of is deze ‘frisse blik’ juist wenselijk? Denk bijvoorbeeld aan het Oekraïne-referendum, het eerste raadgevende referendum dat werd gehouden sinds de mogelijkheid hiertoe bestaat. De opkomstdrempel werd gehaald en de meerderheid van de kiezers stemde tegen goedkeuring van het associatieverdrag. Toch werd het verdrag goedgekeurd, mét bijlage om tegemoet te komen aan de bezwaren van kiezers. Maar het enige geluid hoorbaar – vanuit de oppositie én media – was dat de regering zich niets aantrok van de nee-stem. De regering leed gezichtsverlies.

Praktische belang
Verder is het opmerkelijk dat het raadgevend referendum sinds 2015 nog maar één keer daadwerkelijk gehouden is. Sinds juli 2015 zijn er 205 wetten tot stand gekomen waarover een referendum mocht worden aangevraagd, maar slechts in 17 gevallen gebeurde dat. In één geval werden de vereiste 300.000 handtekeningen gehaald: het Oekraïne-referendum was het gevolg. We zouden dus vraagtekens kunnen zetten bij het praktische belang van het referendum. Die ene keer dat het tot nu toe gehouden werd en de regering de uitkomst in haar beslissing probeerde te betrekken, leidde het alsnog tot gigantische kritiek. Anderzijds is het misschien te vroeg om conclusies te trekken op basis van één toepassing. Wellicht komen de referenda nu op gang: 21 maart 2018 zal immers een referendum over de sleepwet gehouden worden. Maar de vraag blijft: is dit wenselijk gelet op ons stelsel van volksvertegenwoordiging en de kennis van kiezers?

Het referendum is - net als de onderwerpen waarvoor ze wordt aangevraagd - een omstreden onderwerp. Wij zijn benieuwd of het referendum het kabinet Rutte III overleeft en vooral de manier waarop. Bijzonder maar waar: wellicht stemmen we binnenkort bij referendum over het intrekken van het referendum.

Heeft u naar aanleiding van deze column nog vragen of heeft u andere juridische vragen, komt u dan gerust langs op één van onze inloopspreekuren.
De actuele openingstijden vindt u op onze website www.rechtswinkeloss.nl.

Daarnaast kunt u onze Facebook-pagina liken om op de hoogte te blijven van Rechtswinkel Oss.

Deze column is geschreven door Fleur Schut,
zij is derdejaarsstudent rechtsgeleerdheid aan de Radboud Universiteit.