Riny Boeijen wint Brabantse Dialectpenning met verhaal ‘Losloate’

BERGHEM/ROSMALEN - Oud-Berghemnaar Riny Boeijen is bij de onlineprijsuitreiking van de Brabantse Dialectpenning uitgeroepen tot winnaar van de verhalenwedstrijd. Met zijn grotendeels autobiografische ‘Losloate’ won hij voor de tweede keer in zijn schrijversbestaan deze penning.

Mari van Rossem 05-07-20, 16:15 Bron: BD

Het had, zo schrijft de organisatie, op zaterdag 13 juni jongstleden ‘een mooie avond rond de uitslag van de schrijfwedstrijd’ moeten zijn. Corona zette echter een streep door die verwachting waardoor het 14e Brabantse Dialectenfestival in Lieshout geen fysieke doorgang kon vinden.

Voor de bijbehorende schrijfwedstrijd met als thema ‘Liefde is ’t skonste um te hebbe……..’ noteerden organisatoren maar liefst 42 inzendingen uit heel Brabant: verhalen, gedichten en liedteksten. Nadat besloten was om het festival een jaar door te schuiven - naar 13 juni 2021 -, rolde de online-oplossing uit de bus. Vandaag zette de jury in twee filmpjes uiteen wie in de diverse categorieën in de prijzen is gevallen.

In het geval van de categorie verhalen heeft de jury dus gekozen voor ‘Losloate’ van oud-Berghemnaar Riny Boeijen (67), die tegenwoordig in Rosmalen woont. De jury prijst de auteur mede omdat hij de lezers door de pakkende openingszin meteen het verhaal intrekt: ‘Een fraai geschreven verhaal in het dialect van Berghem’.

,,En dat is mooi om te horen: ik begin namelijk met de keuze tussen begraven of cremeren zonder dat de lezer weet waarover het verhaal precies gaat”, laat Riny Boeijen weten en legt meteen ook uit hoe hij tot het prijswinnende verhaal kwam. ,,Het is volgende maand dertig jaar geleden dat mijn vader stierf. Het lukte me vanwege de emotie niet om destijds de tekst voor zijn bidprentje te schrijven, noch die voor een toespraak. Ook speelde toen de praktische vraag: begraven of cremeren? Dat laatste ik het uiteindelijk geworden waardoor er geen mogelijkheid meer was om iets van een graf te kunnen bezoeken.”

,,Die plek vond ik, misschien heel apart om te horen, echter wel bij een voor mij volstrekt vreemd graf op de begraafplaats in Beverwijk waar ik toen woonde. Ik ben dat gaan bijhouden, praatte er tegen de man die daar begraven lag: ene Wim, dezelfde naam als die van mijn vader. Op een gegeven moment sprak de weduwe me aan, vroeg me waarom ik dat graf onderhield, hoorde me aan en zei me dat als je veel van iemand houdt, je die persoon moet kunnen loslaten. Dat heb ik gedaan; net zoals ik die speech alsnog geschreven heb en daar heb voorgelezen. Extra apart is trouwens het gegeven dat ik met mijn verhaal ‘Zaddoek’ in 2016 de Dialectpenning voor het eerst won: dat ging over mijn moeder die tien jaar geleden is overleden. De cirkel is inderdaad rond nu.”

Losloate (in het dialect van Berghem)

‘Wilde oewe mens loate begraave of loate cremeere?’ Ons mam verschoot. Ze rilden efkes èn keek uurst nor beneeje of doar misschien ’t antwoord laag. Dan nor mijn. Vroagend. We hán mekaare giestere nog gesproke, ons pap èn ikke. Hij waar ongeneeslek ziek èn elken dag kon vort de lééste zijn.

We zaaten in de serre èn keeke nor d’n hof. Hij zin niks. Proate was toch al nie zunne stèrkste kant, hoewel-ie af èn toe mooi uit d’n hoek kon kômme. Ons pap luisterde miejr. Hij waar nie vur niks z’n hiejl leeve kastelein geweest. Unne goeie kastelein prôt nie, die luistert. Nor ’t gezwèts, ’t geziejver, ’t gevrèèl, ’t geaawoer. Hij wis precies wanniejr-ie niks moes zegge: ‘Ja jonge, ’t valt nie mee’, ‘Ge kun ’t vertelle, gé’. Mar ès ze wegginge, gaaf-ie alt dezèlfde bôdschap mee: ‘Rèècht nor huis wor jonge èn dè’k niks van oe huur.’

Onderweeges nor ons thuis há’k de woorde gezoacht die’k ‘m nog há wille zegge. Mar telkes ès ik ‘r ’n por gevonden há èn ze op ’n réijke zette, zinne ze mar half wèt-ie vur me betiejkend há.

‘Bende bang um doewd te gôn, pap?’ Toen ik ’t vroeg, há’k ’m nie ôn dörve kijke. ‘Nee jonge, ik ben nie bang. Ik gô nog liever vandaag ès mèèrege.’ Ik weet nie wè’k dan wel há willen huure, mar di din ziejr. ‘Is t’r nog iets dè’k doen kan?’ Hij keek nor buite, slikte. ‘Zörgt goewd vur ons mam. Miejr nie.’

D’r ontsnapten ’n troan. Hij veegde ze hôstig weg. ‘Netuurlek doe’k dè, pap. Èn eh … misschien ’n aarige vroag: Wè zudde ’t liefste wille: begraave of cremeere?’ Hij laachde: ‘Doet mar allebèèj. Ge kunt noit weete.’ Dan ernstig: ‘Och jonge, kekte gullie mar. Ik ben d’r dan toch nie mer.’

Ons afscheid waar anders ès anders. Misschien moet ik zegge: mijn afscheid. Ons pap há me wir dezèlfde bôdschap meegegeeve: ‘Rèècht nor huis wor jonge èn dè’k niks van oe huur.’ Mar toen ik ôn de honderèntwentig kilometer nor huis begon, leek ’t nèt of dè’k mi unne stiek ôn ‘m vaastzaat. Hoe wijer ik wegrakte, hoe miejr dieje stiejk trok. Emmôl thuis kwaam ik hôst nie mer vurruit. Ik prebeerde unne krant te leeze, tillevisie te kijke, eete lusten ik nie. Dieje stiek bleef mar trekke. Totdè ons mam soaves bèlde èn zin dè ons pap doewd waar.

Toen liejt-ie los èn vloog ik trug.

Hij laag opgebaard in de slopkamer. Ik kwaam nie wijer ès halverweege d’n trap. Doar moes ik gôn zitte, want leek bekant te stikke. Ès of dieje stiek toen-ie losliejt um munnen nèk was geslaage. Ons pap heb ik nie mer gezien.

’n Enkelde weeke lôtter wandelden ik dur ’t dörp woar ik wônden èn kwaam langs ’t kerkhof. Ik há d’r niks te zuujke, mar toch trok ‘r iets. Misschien kwaam dè wel umdè we ons pap hán loate cremeere. ’t Waar ’n mooi kerkhof. Gen rééje stiejn, mar pèdjes mi rontelum buujm èn doartusse de graave. M’n oewg viel op enne stiejn: ‘Hier rust Wim’.

Ik kreeg kiepevèl. Zoewe hiette ons pap ok. Ik liejp ‘r nor toe èn ging ‘r bé zitte. Dizze Wim al lang gen bezoek mer gehaad. D’r ston allemôl bocht, de plante waare kepot èn de kiezelstentjes gruujn. Ik begon d’n bocht uit te trekken èn meepessant mi ons pap te proate.

Ik vertelde dè’k ‘m gruwelek misten èn dè’k m’n èège schamde gen bidprentje te hebbe geschreeve èn gennen toespraak te hebbe gehaawe. ‘Ik kon ’t nie, pap. Ik waar teveul mi m’n èège verdriet bezig. Mar ik zörg wel goewd vur ons mam.’

Nô ’n uur ging ik op huis ôn. Ik vuulde m’n èègen opgelucht. ’n Por weeken doarnoa ging ik wir. Ik há twieje plante meegebrocht èn unne zak kiezelstentjes. Terwijl ik mi ons pap prôtte, begon ’t graf van diejen andere Wim hellemôl op te knappe.

In de mônden die volgde, bleef ik nor ’t graf gôn. Mar hoe dukker dè’k ging, hoe miejr ik ok begon te droewmen over ons pap. Èn in die droewme kon ik steeds moeilijker bé ’m kômme. ’t Leek wel of ik wir opnéijt ôn dieje stiek vaastzaat. Èn elke ker ès ik ‘m riejp, zwaaiden-ie, drèèjde z’n èègen um èn ging. Worrum wôt-ie nou weg?

Toen ik op unne zondagmiddag wir bé ’t graf zaat, hörden ik innens ’n stem: ‘O, bende gé dè.’ Ik verschoot. D’r ston ’n klèèn aaw vrouwke mi ‘ne rollator. ‘Ik heb al over aaw gehuurd. Ge haawt ’t graf van munne mens bé. Dè’s mooi van oe, mar worrum? Hedde gé munne mens gekend?’

Ik din mi horten èn stoewte m’n verhaal. ’t Vrouwke luisterde èn vertelde dè ze ’n joar geleeje durren heup há gebrooken èn al diejen tijd nie van huis há gekunne. ‘Ik mis menne Wim ok, mar ik heb ‘m loate gôn. Nor d’n hemel, woar-ie thuishört. Dè zudde gé ok moeten doen. Zunne ziel moet rust veine èn gé blijft ‘m mar vasthaawe. Dorrum ploagt-ie oe, in oew droewme. Ès ge ècht um iemes gift, moete’m ok los kunne loate. Zuukt ’n mooi memènt uit èn lôt ’m gôn. Hij zit al lang van binne, doar göt-ie noit mer uit.’

’t Waar unne prachtige nômiddag. De zon lin ’n kopperklurrig licht over de grafstiejn èn de vuggelkes floote dèt ’n aarighèd waar. Ik há d’r munnen tijd over gedôn, mar hij waar kloar: d’n toespraak die ik eigelek há willen haawe. Ik laas ‘m veur èn liejt ons pap los. ‘Rèècht nor d’n hemel wor pap èn dè’k niks van oe huur.’

De mens van Wieskes